Duurmelken heeft zich geleidelijk aan ontwikkeld tot de standaard in de Nederlandse geitensector. Toch is er weinig bekend over de precieze effecten van duurmelken op bijvoorbeeld diergezondheid en economie. Het deelproject duurmelken probeert dit te achterhalen.
De melkgeitenhouderij in Nederland heeft zich in een aantal decennia sterk ontwikkeld en kent momenteel ongeveer 400 bedrijven met meer dan 200 melkgeiten. Waar in de start van de Nederlandse melkgeitenhouderij veelal alle aanwezige geiten jaarlijks werden gedekt, deed in de loop der jaren duurmelken zijn intrede. Duurmelken (het langer doormelken van geiten zodat ze minder vaak lammeren krijgen) wordt in de sector gezien als een potentieel belangrijke maatregel voor verduurzaming. Het ontbreekt echter nog aan een goede integrale onderbouwing van effecten van duurmelken zowel in relatie tot zorg van jonge dieren, diergezondheid, dierenwelzijn en economie. In het project duurmelken, als onderdeel van de publiek-private samenwerking (PPS) ‘Versnelling verduurzaming melkgeitenhouderij’ wordt onderzocht op welke wijze melkgeitenhouders meer ondersteuning kunnen krijgen in beslissingen rondom duurmelken.
Voordelen en nadelen
Veel geitenhouders onderkennen inmiddels binnen hun managementstrategie een aantal voordelen van duurmelken. Zij benoemen de aflamperiode vaak als arbeidsintensief en risicovol voor de gezondheid van het moederdier. Daarnaast is de jaarlijkse melkproductie per geit bij melkgeiten met een goede melkproductiepersistentie in het 2e jaar na aflammeren nauwelijks lager. Ook stijgen de gehalten bij een langere lactatie vrijwel altijd, waardoor de melkinkomsten per dag lang op een constant peil kunnen blijven. In potentie lijkt (meer) duurmelken in economisch opzicht daarom aantrekkelijk. De tabel ‘De belangrijkste voor- en nadelen van duurmelken’ toont de in een recent uitgevoerd literatuuronderzoek (uitgevoerd in het kader van dit deelproject), deels gebaseerd op internationale wetenschappelijke literatuur en deels op basis van nationale vakliteratuur, gevonden voordelen en nadelen van duurmelken.
Groot samenwerkingsproject
De publiek-private samenwerking ‘Versnellen verduurzaming van de melkgeitenhouderij’ is een groot samenwerkingsproject dat in 2021 is gestart. In dit project werken verschillende partijen zoals het platform Melkgeitenhouderij, Wageningen Research, Royal GD en het ministerie van LNV samen aan zes onderwerpen die bijdragen aan het verder verduurzamen van de melkgeitenhouderij. Het belangrijkste doel is om kennisvragen en innovatieopgaven in te vullen die voortkomen uit het sectorplan dat in 2019 is opgesteld door het platform Melkgeitenhouderij, met inbreng van geitenhouders en LNV. De zes onderwerpen zijn dierenwelzijn, duurmelken, zorg voor jonge dieren, salmonellose, duurzame bedrijfsontwikkeling en kringlooplandbouw.
Verschillende scenario’s
De vraag is of er een ideaal percentage duurmelkgeiten is te achterhalen, wat voor ieder geitenbedrijf het meest optimaal uitpakt, zowel vanuit economisch als welzijnsoogpunt. Of heeft ieder bedrijf een eigen optimum? En komen op ieder bedrijf, economisch gezien, de juiste dieren in aanmerking voor duurmelken? Hierover is op dit moment weinig bekend. Geitenbedrijven verschillen qua bedrijfssituatie, er is een grote verscheidenheid in bedrijfsmanagement. Duurmelken als managementstrategie is hier een onderdeel van. Op dit moment kiezen bedrijven veelal voor een vaste strategie ten aanzien van duurmelken. De tabel ‘Toegepaste scenario’s voor duurmelken’ laat grofweg 3 mogelijkheden zien.
Concreet advies
In het project duurmelken, als onderdeel van de PPS ‘Versnelling verduurzaming melkgeitenhouderij’ wordt onderzocht op welke wijze melkgeitenhouders meer ondersteuning kunnen krijgen in beslissingen rondom duurmelken. Het projectteam bestaat uit onderzoekers van Wageningen Livestock Research, Wageningen Economic Research en Gezondheidsdienst voor Dieren. Binnen het project is een klankbordgroep met vijf melkgeitenhouders gevormd. Deze klankbordgroep is gevraagd naar de kennisbehoefte en zal tijdens het onderzoek een aantal keren worden bevraagd naar bruikbaarheid en praktische inpasbaarheid van de eerste onderzoeksresultaten. De focus van het
“Veel bedrijven kiezen nu een vaste strategie voor duurmelken”
onderzoek ligt op het gebied van het ontwikkelen van concrete ondersteuning bij de selectie van meer of minder duurmelkers (en de selectie van individuele dieren daarbij) op het totale bedrijf. Het doel is mede om inzicht te verschaffen of de verschillende scenario’s van duurmelken sterk verschillen in het optimale percentage duurmelkgeiten. Op dit moment worden in dit kader de gegevens van een aantal melkgeitenbedrijven integraal geanalyseerd. Het project beoogt in 2023 een tool op te leveren waarmee een melkgeitenhouder een concreet advies krijgt voor duurmelken op zijn/haar bedrijf. Afhankelijk van het resultaat van het onderzoek, kan dit onderdeel uitmaken van het duurzaamheidsprogramma van de sector om zo het duurmelken (in een passende vorm) te stimuleren.
De belangrijkste voor- en nadelen van duurmelken
Voordelen:
- Vlakkere melkproductie – Minder pieken en dalen in de melkproductie
- Gezondheid geiten – Minder uitval, minder medicijngebruik, hogere levensduur van geiten
- Minder bokjes – Bokjes zijn in de regel een onvermijdelijke investering om melk te kunnen produceren
- Hogere productie – Stijging van vet- en eiwitgehalten
- Arbeidsrust – Minder piekbelasting in het aflamseizoen
- Stalbezetting – Economisch gunstigere stalbezetting mogelijk
- Minder opfok – Lagere infectiedruk en als gevolg een betere gezondheid en minder opfokkosten
Nadelen:
- Selectie –
Geen/minder mogelijkheden voor selectie van de beste moederdieren - Vervetting – Voeding naar behoefte van duurmelkgeiten is door diervariatie een uitdaging
- Minder geitjes – Mogelijkheid van verkoop valt weg/vermindert
- Persistentie – Dieren met een lage melkproductiepersistentie krijgen een niet-rendabele melkproductie
- Schijndracht – Meer schijndracht gevonden bij duurmelkgeiten
Toegepaste scenario’s voor duurmelken
- Alle aanwezige geiten jaarlijks laten dekken
a. Lammeren en dieren op tweejarige leeftijd laten aflammeren
b. Lammeren en dieren op driejarige leeftijd laten aflammeren
c.- Aanvoer van melkgevende geiten zonder ze te laten dekken (enkel duur-/afmelken)
Geitenmelkprijsvergelijking uitgevoerd door AgriMedia bv.
