Gezonde dieren met lagere melkgift – Minder uitval met minder poeder

Al vroeg krachtvoer en hooi aanbieden en daarbij de melkgift beperken, zorgt voor gezonde, niet te vette lammeren. Bovendien is dan een besparing op melkpoeder te realiseren. Drie geitenhouders delen hun ervaringen.

Te hard groeien in de melkperiode is niet optimaal voor een lam. Dat blijkt uit onderzoeken en kwam tijdens een studiedag aan de orde die Geitenhouderij in 2020 organiseerde over dit onderwerp. Een van de manieren om de melkgift te beperken is middels een Urban drinkautomaat; deze is voorzien van software die via het instellen van curves, de melkgift op de gewenste manier kan terugbrengen. Acht geitenhouders hebben daarmee sinds kort of al enkele jaren ervaring. Geitenhouders Harm en Ankie van der Veen uit Makkum (Fr.) verklaren dat ze moeite hadden om lammeren af te spenen. “We hadden zware lammeren die nog maar nauwelijks brokjes aten en dus kwam er een groeidip na het spenen. We wilden dit anders aanpakken.” Ze probeerden op aanraden van de opfokspecialist een Urban drinkautomaat, en zien dat als de oplossing. “Het spenen gaat super, de lammeren vallen niet af. We hebben duidelijk gezondere lammeren en dat is de basis voor de rest. En het bespaart melkpoeder, hoeveel beslis je zelf.”Dat precies is ook de ervaring van familie Schoenmakers uit Chaam (NB). Verder ziet Bart Schoenmakers dat de automaat veel en vooral de zware arbeid van speenemmers sjouwen, voor zijn ouders wegneemt. Biologisch geitenhouder Diesmer Doorneweerd uit het Groningse Ter Apel noemt ook een verbetering in arbeid, maar dan vooral in tijdsbesteding en -indeling. “Je kunt niet 24 uur per dag naar je lammeren kijken. De automaat doet dat in feite wel, en ziet veel sneller dan een mens dat er iets aan een lam mankeert.”

Extra ogen

Een Urban drinkautomaat bestaat uit een unit met een mengbeker voor het aanmaken van de melk en drinkstations in de hokken. Een enkelstation is het geschiktst voor vijftien à twintig lammeren. De computer van het drinksysteem geeft voor elk lam aan of het qua drinkgedrag groen, oranje of rood is. Bij oranje is controle van het dier nodig omdat het een tijdje niet heeft gedronken of minder, bij rood is directe actie aangeraden. Wanneer deze kleuren verschijnen, is in te stellen. Zo heeft Doorneweerd ingesteld dat een lam rood kleurt als het 12 uur niet gedronken heeft. “Er kleuren dagelijks ongeveer vijf lammeren oranje en één rood. Daarvan zijn er twee altijd oranje omdat die een ander gewenningspatroon hebben, daar is dus niks mee aan de hand. Als het er meer zijn, dan is er wat aan de hand. Dat lam heeft last van de longen of van kou bijvoorbeeld.” In die gevallen voegt Doorneweerd mintpoeder toe aan de melk via de losse dosator. “De automaat ziet eerder dan je eigen ogen dat er wat aan de hand is met een lam. Juist omdat je er vroeg bij bent, vind ik antibiotica niet direct nodig.” Hij verwacht dat hij twee lammeren redt doordat hij sneller kan behandelen. Doorneweerd raadt een wifi-connector aan. “Je kunt dan aan de keukentafel zien of je meteen actie moet ondernemen of dat je eerst kunt gaan melken, bijvoorbeeld.”

Op een aantal van honderd lammeren staan er dagelijks ongeveer tien op oranje bij Van der Veen. Met hulp van de handheld van het systeem zoekt Ankie van der Veen de dieren op. Ze zet deze aan de automaat en temperatuurt ze, met een thermometer die op de handheld past. Alle gegevens, ook behandelingen, slaat Van der Veen direct in de handheld en dus ook computer op. Lammeren die nieuw op het lijstje staan blijken vaak koorts te hebben, en die krijgen antibiotica.

Ook Schoenmakers en Van der Veen zien dat het systeem eerder ziet dat lammeren iets onder de leden hebben dan mensen. Ankie: “Gemiddeld genomen een dag eerder, en misschien zelfs nog wel iets meer.” Schoenmakers: “Als een lam van oranje naar rood springt, behandel ‘m dan maar, want morgen zie je die geheid ziek.” Hij redt zo zeker drie lammeren per ronde.

Afbouwcurves zijn de clou

Je kunt zelf curves invoeren voor het afbouwen van de melkgift. Van der Veen geeft toe: “Ik weet niet wat de ideale curve is. Maar ik denk dat lammeren de eerste vier weken zoveel mogelijk moeten drinken en dat je daarna kunt afbouwen.” Schoenmakers heeft de visie dat er een maximum zit aan wat een lam per dag mag drinken, afbouwen moet op tijd beginnen en per dag mag er best 200 tot 300 ml minder melk gegeven worden.Doorneweerd heeft drie curves gemaakt waarin alle gemiddelde en grote dieren 55 dagen melk krijgen, en lammeren onder de 2,5 kg geboortegewicht krijgen tot 62 dagen melk. Het afbouwmoment verschilt naargelang het geboortegewicht van de lammeren: lichtere lammeren krijgen iets langer de maximale gift van 1,9 liter per dag. Op de dag van geboorte krijgt het lam biest, op dag één krijgt het drie keer een halve fles. “Ik wil ze niet zat leren drinken, anders verpest ik ze voor de Urban. Ook weet ik zo zeker dat ze geen verrotte melk in de buik hebben.” Op dag twee gaat het lam ’s ochtends gelijk naar de Urban. “De eerste dagen lopen we drie keer per dag een ronde om de lammeren eraan te zetten die nog niet zelf zijn geweest. Op de tweede dag aan de automaat drinkt ruim 75 procent zelfstandig.” Doorneweerd vindt het bij het aanleren in de drinkstations belangrijk dat het lam de eerste keer minimaal de halve portie opmaakt. “Want hij moet onthouden dat hij in dat krappe hokje iets kan ophalen wat vreselijk lekker is. Investeer dat kwartier, dan heb je er daarna plezier van.” Op het speenmoment wegen de lammeren gemiddeld 13 kg. “

Maar sommige gaan er ook wel bij 10 kg af, en dat zijn prima lammetjes”, aldus Doorneweerd.

Bij Van der Veen krijgen de lammeren de eerste vier weken ad libitum melk en daarna 2 liter per dag, verdeeld over acht porties. Vanaf dag 37 wordt het aantal porties afgebouwd. De afbouw verloopt geleidelijk en de melkgift stopt als de lammeren 14 kg wegen, dat is gemiddeld tussen dag 52 en 61. Voor zwaardere lammeren is er een curve die start op 2,5 liter. Verder heeft Van der Veen nog een curve van een halve liter. “Die is voor lammeren die tegen het spenen aan zitten en niet fit zijn. Die krijgen een halve liter per dag totdat ze er weer bovenop zijn.” Overigens blijven de vleesbokjes onbeperkt melk krijgen, hun hoogste opname ligt op 3,5 liter per dag.

Schoenmakers heeft maar liefst vijf curves: een standaard voor het ‘gemiddelde’ lam die stopt met melkgift op dag 45, een voor hardgroeiers als de fokbokken (zij bouwen eerder af), voor tragere groeiers (krijgen 10 dagen langer melk) en een curve die voor zo’n tien dieren per lammerronde wordt gebruikt voor heel trage groeiers (krijgen 20 dagen langer melk). De curves bouwen vanaf dag 28 af en op dag 35 krijgen ze nog 1 liter melk. Op moment van spenen wegen de lammeren gemiddeld 14 kg.

Door het beperken in de melkgift ervaren de lammeren een licht hongergevoel en gaan ze op zoek naar eten. De geitenhouders zorgen ervoor dat er te allen tijde krachtvoer en hooi aanwezig is, ook al voor het afbouwen, zodat de dieren weten waar ze het kunnen halen als dat hongergevoel komt. “Dat is de clou; met de afbouw voorkom je dat je heel zware lammeren krijgt.” Van der Veen streeft naar het spenen van de geitjes op 14 kg, ze denkt dat het streefgewicht op het speenmoment wel iets lager zou kunnen omdat de lammeren vaak al het dubbele van de gewenste 200 gram krachtvoer eten. Doorneweerd ziet ook dat de lammeren op dag 55 soms al 400 gram brok eten.

Lagere uitval

De groei van de lammeren ligt bij de drie geitenhouders op gemiddeld 200 gram per dag. Bij Van der Veen haalden ze dat voorheen ook, maar dan met meer melkpoeder en meer uitval. “We hebben nagenoeg geen lammeren meer die terugvallen of ziek zijn, want dat ben je gewoon voor. De uitval lag rond 5 tot 6 procent. Sinds we de melkgift beperken is de uitval hoogstens 3 procent. En die uitval gebeurt dan voordat de lammeren op de Urban komen of erna.” Schoenmakers zegt nog slechts één of twee lammeren te zien die een speendip ervaren. “De lammeren waren voorheen misschien 1 kilo zwaarder op moment van spenen, maar die kilo vielen ze na het spenen weer af. We zien nu geen terugval in groei en ontwikkeling en voorheen zat de meeste uitval rond het spenen, nu is die vrijwel nul op dat moment.” Doorneweerd: “Het mooie is dat lammeren dezelfde kans krijgen om groot te worden. Want een groot lam wordt beperkt en wordt dus niet te vet en een kleine wordt extra gestimuleerd om te drinken.”

Later als melkgeit

Harm van der Veen ziet een egalere groei van de lammeren sinds ze met de Urban werken. “Als we lammeren selecteerden voor een dekronde, waren er altijd een stuk of vijftig die ik nog te licht in gewicht vond, nu zijn dat er maar tien of vijftien.” Ook ziet hij dat de lammeren later gemakkelijker de krachtvoerboxen inlopen. Schoenmakers merkt iets vergelijkbaars met het inlopen van de melkstal. Harm en Ankie gaan ervan uit dat de goede, niet te vette conditie als lam, de melkproductie ten goede komt. “En ze hebben er vast ook profijt van dat ze als lam al goed geleerd hebben om ruwvoer te eten.” Doorneweerd registreert een 15 procent hogere opname van ruwvoer bij de melkgeiten. “Mijn gevoel zegt dat ze daarmee meer melk moeten geven.” Schoenmakers ziet door de lagere uitval onder de lammeren een hogere insteek bij de melkgeiten, waardoor hij strenger kan selecteren. Ook hij verwacht dat de lammeren veel melk zullen geven. “De melkproductie is gestegen de laatste jaren, maar dat komt niet per se door de Urban.” Hij ziet dat de automaat tot een beter rendement kan leiden. “Minder speendip, minder uitval en besparing op melkpoeder, dat zijn allemaal stapjes die tot een beter rendement kunnen leiden als de rest op orde is.”