2024 was voor de ruwvoerwinning een uitdagend jaar. Door het natte voorjaar zijn er grote verschillen in de kwaliteit van kuilen. Hoe passen die natte kuilen goed in het rantsoen? En waar moet je rekening mee houden?
In sommige delen van Nederland ging de eerste snede begin april 2024 de kuil in en kon er op gezette tijden worden bemest. In andere gebieden lukte dat niet en werd het eerste gras pas in juni van het land gehaald, waardoor ook de bemesting in het gedrang kwam. Het natte voorjaar leverde dus flinke uitdagingen op. Want wie de eerste snede pas in het begin van de zomer maaide, liep de rest van het jaar achter de feiten aan.
Kuilen mengen
“We hebben gemerkt dat er maar één duidelijk advies is: bij twijfel maaien”, vertelt Jelle van de Mortel, teamleider Geiten bij ForFarmers. “De kuilen van 2024 verschillen sterk in kwaliteit. Niet alleen is er landelijke spreiding, ook op bedrijfsniveau zijn er verschillen. In dat geval kan een geitenhouder er het beste voor kiezen kuilen te combineren. Een nattere kuil mengen met een drogere kan gemiddeld een goed rantsoen opleveren. Een nadeel is wel dat er dan tegelijkertijd twee kuilen open liggen waardoor de voersnelheid laag is en er kans op broei is. Een voordeel is dat de slechte kuilkwaliteit niet opgevangen hoeft te worden met bijproducten als tarwestro of krachtvoer.” Van de Mortel merkt op dat slechte kuilen minder goed gevreten worden. “En met een brok wordt het niet smakelijker, kies dan liever bijvoorbeeld bietenpulp.”
Smaakmakers kun je toevoegen bij het voeren, maar beter is het om aan de voorkant wat te doen aan de smaak. Dat vertelt Björn Bulcke, ruminant nutrition consultant bij onafhankelijk voedingsadviesbedrijf Nutrivice Consultancy. “Je kunt het best in de eerste plaats aan de voorkant werken met inkuilmiddelen. Zonder inkuilmiddelen heb je makkelijk 10 procent verlies aan voederwaarde en droge stof. Met inkuilmiddel daalt de pH in de kuil sneller waardoor het bacterieleven stilvalt. Als je ziet dat graskuil al gauw 20 cent per kg drogestof kost en je bijvoorbeeld 5 procent voederwaardeverlies tegen kunt gaan met deze ingreep, staat het terugverdieneffect gelijk aan de kosten. Er zijn inkuilmiddelen die gericht zijn op conservering (eerste generatie inkuilmiddelen, homofermentatief) en er zijn er met broeiremmende werking (tweede generatie inkuilmiddelen, heterofermentatief) wat leidt tot smakelijkere kuilen, hogere voeropname en meer productie.”
Grenzen van pensverzuring
Ruwvoer moet smakelijk zijn. En dat smakelijke voer komt meestal uit de kuilen met de hoogste VEM, maar dat hoeft niet altijd zo te zijn. Kuilvoer met een hoge VEM is niet altijd smakelijk, als het bijvoorbeeld gaat om natte en niet goed geconserveerde voorjaarskuilen. Bovendien hebben die natte kuilen van afgelopen voorjaar veelal weinig ruw eiwit. Daarnaast geven natte kuilen nog een uitdaging. Bulcke: “Bij natte graskuilen waarvan een hoog aandeel in het rantsoen gevoerd moet worden, moet je ervoor waken niet in de verleiding te komen een heel hoog aandeel natte bijproducten ernaast te voeren. Dan flirt je namelijk met de grenzen van pensverzuring. Voer daarom droge en rustige grondstoffen ernaast.”
Het lastige aan advies over kuilen is het maatwerk. Bulcke: “De kwaliteit van de graskuilen van 2024 is zeer wisselend doordat de maaidata sterk uiteen lagen. Een generiek advies is dus niet mogelijk. Het blijft een wisselwerking tussen gras-, maiskuil en natte bijproducten om goed te voeren.”
Opname en melkproductie
De verschillen in kuilen hebben technisch specialist geiten Bart Schoenmakers en accountmanager geiten Marco Schoenmakers van Agrifirm ook gezien – van erg goed tot matig tot zelfs slechte kuilen die niet aan de geiten gevoerd kunnen worden. “Vooral kuilen met veel ammoniak en boterzuur zijn een probleem. Deze kuilen moeten altijd gecombineerd worden met een andere kuil of voeders om de balans te bewaren. Naast boterzuurkuilen zijn er afgelopen jaar ook veel kuilen met hoge gehaltes ruwe celstof. Deze kuilen verteren langzaam en geiten kunnen die moeilijker verteren. Hierdoor remt de opname en valt de melkproductie terug. Deze kuilen kunnen deels ingezet worden in het rantsoen, maar zijn meer geschikt voor in de droogstand of de opfok”, aldus de specialisten.
Nieuwe grassoorten, ander advies
Zij vertellen verder dat het belangrijk is te beseffen dat de ruwvoerwinning eigenlijk al begint in de winter – lees februari. Dan is het nu tijd om plannen te maken voor het komende groeiseizoen. Wat, wanneer en hoeveel moet er worden bemest? Zijn de hooibouwmachines nog in goede conditie? En hoe is het met de grasmat? Daarnaast weten de specialisten dat het inderdaad lastig kan zijn in een nat voorjaar, maar ze weten ook dat als de eerste snede te laat is, je de rest van het jaar achter de feiten aanloopt. Volgens de specialisten wordt er vaak gezegd: “Ik kon niet maaien want het regende.” En vroeger kreeg de geitenhouder nog gelijk. “Maar tegenwoordig vragen we: waarom heb je niet gemaaid toen de zon scheen? Grasrassen kunnen tegenwoordig binnen drie weken een hoogwaardige snede laten groeien. De hoeveelheid is misschien wat minder, maar de kwaliteit is zeer hoog en daar geven geiten op een gezonde manier melk van. Als je wacht, loop je de kans dat de eerste snede doorschiet en verlies je hoogwaardig product”, aldus Bart Schoenmakers.
Spelen met drogestofgehalte
Het is en blijft maatwerk, zo zei Bulcke al. Heeft hij handvatten voor de geitenhouder? Bulcke: “De ideale VEM [950-1000 VEM/kg ds, red] hangt af van tal van omstandigheden zoals verteerbaarheid van de kuil, lage ruwe as, tijdstip van maaien, duur van de veldperiode. Het ideale drogestofgehalte van kuilen zit rond de 40-45 procent drogestof, dan verlies je de minste voederwaarde. Maar je kunt er mee spelen. Als de kuil aardig in de aar is geschoten kun je die iets natter inkuilen (bijvoorbeeld 35 procent ds) en korter hakselen om de lagere verteerbaarheid te compenseren. Andersom geldt dat ook voor snel verteerbare kuilen. Die mogen droger de kuil in (bijvoorbeeld 45 procent ds) en langer gehakseld. Hele droge kuilen moet je kort hakselen om ze goed te kunnen verdichten.”
“Als een geitenhouder zijn graslandplanning op orde heeft, met regelmaat maait en een veldperiode van maximaal 36 uur aanhoudt, dan wordt de graskwaliteit beter en constanter”, besluit Bart Schoenmakers.
Diergezondheid en graskuil
Kuilvoer kan gezondheidsrisico’s voor geiten opleveren. Vooral slecht geconserveerd kuilvoer met een hoge pH (zuurgraad boven 5) en een hoog ammoniakgehalte is een belangrijke besmettingsbron van listeriose. Denk aan te nat of te droog ingekuild gras, water dat onder de kuil kan lopen, maar ook aan gaten in het plastic van de kuil. Dus alleen gras dat op het moment van inkuilen onder ideale omstandigheden de kuil in gaat, is later, als het gevoerd wordt, veilig en goed voer voor geiten.
Geitenmelkprijsvergelijking uitgevoerd door AgriMedia bv.
