Het energieverbruik per 1.000 kg melk is op grote bedrijven lager dan op kleine bedrijven. Dat valt te concluderen uit de energiescans die bijna tweehonderd melkgeitenbedrijven in 2018 hebben ingevuld voor Duurzame GeitenZuivelKeten (DGZK).
Uit de ingevulde energiescans blijkt dat het energieverbruik op melkgeitenbedrijven nogal uiteenloopt. De 10 procent minst zuinige bedrijven verbruikten gemiddeld 162,4 kWh per 1.000 kg melk. De 10 procent zuinigste bedrijven verbruikten 40,8 kWh per 1.000 kg melk. Gemiddeld verbruiken melkgeitenbedrijven 82,9 kWh per 1.000 kg melk. Zie ook de tabel. Het energieverbruik per 1.000 kg melk is op grote bedrijven lager dan op kleine bedrijven. Het lijkt aannemelijk dat dit verklaard wordt doordat energiebesparende maatregelen, zoals een frequentieregelaar, een voorkoeler en warmte-terugwinning, op grotere bedrijven eerder worden terugverdiend dan op kleinere bedrijven. 15 procent van de ongeveer tweehonderd bedrijven die de energiescan invulden, produceert op het bedrijf zelf duurzame energie. Dat gebeurt hoofdzakelijk middels zonnepanelen. Deze bedrijven produceren voldoende energie voor het eigen bedrijf en zo’n 37 procent produceert meer dan ze zelf verbruikt. Zij leveren gemiddeld 53 procent van de energieproductie terug aan het net.
Grote verschillen
Melken, koelen, reinigen van de melkinstallatie en melktank, watervoorziening en verlichting zijn de grootste energievreters. Uit onderzoek op melkveebedrijven blijkt dat de spreiding in energieverbruik het grootst is voor de drinkwatervoorziening. Daar loopt het verbruik uiteen van 3 tot 30 kWh per 1.000 kg melk. Het oppompen en reinigen van bronwater en het op druk houden van het drinkwatersysteem in de stal vraagt veel energie, terwijl bedrijven die leidingwater gebruiken en geen drukpompen hebben voor het drinkwatersysteem zelf bijna geen elektriciteit kwijt zijn voor de drinkwatervoorziening. De energiekosten zijn dan verrekend in het watertarief.
Ook het energieverbruik voor verlichting van de stal verschilt sterk tussen bedrijven. Hoe hoger het toegepaste vermogen en hoe meer branduren, hoe hoger natuurlijk het energieverbruik. Op melkveebedrijven blijkt dat bij een lichtniveau van 80 lux een energieverbruik van 4 kWh per 1.000 kg melk mogelijk is. Bij 160 lux stijgt dit naar 8 kWh per 1.000 kg melk. Het verbruik van verlichting is uit te rekenen door het geplaatste vermogen van alle lampen te vermenigvuldigen met het gemiddelde van het aantal branduren in juni en december.
Uit de energiescan is te herleiden dat 38 procent van de geitenbedrijven voorkoeling toepast, en bijna 70 procent heeft een frequentieregelaar. 52 procent van de geitenbedrijven blijkt warmte-terugwinning in te zetten. De 31 procent bedrijven die het water met een elektrische boiler opwarmen (in plaats van met gas of een andere energiebron), verbruiken meer energie: ongeveer 10 kWh per 1.000 kg melk meer. Althans, dat geldt voor koeienbedrijven. Verder kunnen verschillen in energieverbruik ontstaan door de inzet van mechanische ventilatie, elektrisch voeren en elektrisch voer aanschuiven.
Verplichte energiebesparing
Het Activiteitenbesluit milieubeheer verplicht (geiten)bedrijven die meer dan 50.000 kWh of meer dan 25.000 m3 aardgas per jaar verbruiken om alle energiebesparende maatregelen met een terugverdientijd van vijf jaar of minder te treffen. Deze staan op de Erkende Maatregelenlijst voor energiebesparing (EML) voor de bedrijfstak Agrarische sector. Er zijn twee typen maatregelen: zelfstandige maatregelen en natuurlijke maatregelen. De eerste moeten altijd genomen worden, de tweede zijn verplicht bij vervanging van apparatuur.
Sinds 1 juli 2019 geldt naast deze verplichte maatregelen ook de informatieplicht: de bedrijven die vallen onder het Activiteitenbesluit milieubeheer moeten rapporteren dat zij de maatregelen hebben uitgevoerd. Veel bedrijven zullen als zelfstandige maatregel moeten toepassen: een voorkoeler, frequentieregelaar op de vacuümpomp, afgetimmerde koelinstallatie zodat alleen koude lucht kan worden aangezogen en het isoleren van warmwaterleidingen. Voorkoeling heeft naast het verbruik van meer dan 50.000 kWh per jaar ook de randvoorwaarde dat er meer dan 1 miljoen kg melk per jaar geproduceerd wordt.
Verder vraagt het Activiteitenbesluit vervanging van bepaalde type verlichting en worden eisen gesteld aan de regeling van verwarmde ruimten op een bedrijf. Natuurlijke maatregelen hebben onder andere betrekking op het plaatsen van frequentie regeling op ventilatoren en pompen met meer dan 1.400 draaiuren en op de kwaliteit van elektromotoren, verwarmingsketels en boilers.
Meterstanden bijhouden
Om het effect te zien van energiebesparende maatregelen, is het bijhouden van de meterstanden aan te raden. Als je meteen wilt weten wat het resultaat is, of wilt uitzoeken welke apparaten hoeveel elektriciteit gebruiken, zeker als je een bovengemiddeld energieverbruik hebt, dan is het plaatsen van tussenmeters interessant.
| Benodigde elektriciteit voor productie van 1.000 kg geitenmelk per jaar | ||
| Gemiddelde jaarproductie (kg melk) | Elektriciteits-verbruik (kWh/1.000 kg melk) | |
| 10% bedrijven met laagste verbruik | 1.216.000 | 40,8 |
| gemiddeld energie-verbruik | 997.000 | 82,9 |
| 10% bedrijven met hoogste verbruik | 556.000 | 162,4 |
Tips voor energiebesparing
Voor melkveehouderijbedrijven zijn rekentools ontwikkeld waarmee de besparingen zijn te
berekenen als voorkoeling en warmte-terugwinning (juist) worden toegepast.
http://www.energiezuinigemelkveehouderij.nl/melkvoorkoeler/
http://www.energiezuinigemelkveehouderij.nl/warmte-terug-winning/
Ook is er op de site rvo.nl een informatieblad beschikbaar over frequentieregeling op de vacuümpomp.
Vanuit het oogpunt van energiebesparing zijn de bovenstaande ‘standaard’ energiebesparende
maatregelen aan te raden. Andere tips:
- Wees scherp op de branduren van verlichting en pas, waar mogelijk, led-lampen toe. Die kunnen het elektriciteitsverbruik tot 60 procent reduceren.
- Zorg ervoor dat de koelmachine alleen koude buitenlucht kan aanzuigen (is een verplichte maatregel binnen het Activiteitenbesluit milieubeheer). Wees ook alert dat de lucht makkelijk afgevoerd kan worden, bijvoorbeeld middels een deur die altijd open staat.
- Check het bronwatersysteem. Storingen met drukvaten komen regelmatig voor, waardoor de pomp veel vaker aanslaat en het energieverbruik gemakkelijk kan verdubbelen.
- Onderhoud de apparatuur en vervang oude apparatuur tijdig. Door onderhoud gaat de apparatuur langer mee, maar na onderhoud daalt ook het energieverbruik. Het verbruik van nieuwe apparatuur is lager dan dat van oude.
Tekst: Greet Ruitenberg, Ruitenberg-advies
Geitenmelkprijsvergelijking uitgevoerd door AgriMedia bv.
