Tijdens Melken voor Morgen, het kennisevenement dat vakblad Geitenhouderij hield op 4 november, sprak Harry te Riele. Als transitie-expert praatte hij over de ontwikkelingen in de landbouw en de veranderingen die de geitensector op dit moment meemaakt.
De toespraak van Te Riele begint met de uitspraak dat de samenleving in multitransitie is. “We hebben in het verleden wel meer transities gehad”, zegt te Riele. “Je ervaart het als een revolutie of als het wegvallen van alles wat normaal was. Maar in werkelijkheid maakt alles een omslag door. Transitie gebeurt in allerlei sectoren met als doel het nieuwe grote verhaal te vinden. We zijn met elkaar op weg naar een nieuwe fase in onze cultuur. ‘Nieuw’ zoekt zijn opschaling zo snel mogelijk. ‘Oud’ probeert zijn verdwijning zo lang mogelijk uit te stellen. Daartussen ontstaat een periode van onzekerheid en dat is waar wij ons op dit moment in de landbouw bevinden.”
“De boerenactie, Carola Schouten op het Malieveld. Er is iets mis gegaan tijdens de transitie van de landbouw. De discussie werd gevoerd via de flanken, via de uitersten,” zegt te Riele. “De spanningen op macro niveau, de overheid, zijn op micro niveau, tussen individuele personen, net zo erg te voelen. Het gaat niet alleen via de politiek. Ik wil dat de discussie terug wordt gebracht naar het midden. Naar de mensen waar het om gaat, de gewone burger. In de nationale transitiedebatten zijn de gewone burgers niet genoeg aangesloten”, aldus te Riele. Een onderzoek zou volgens hem hierbij helpen. “Vraag de mensen wat ze ervan vinden en gebruik hierbij open vragen zodat ze hun mening kwijt kunnen. Dit levert een schat aan informatie op voor beleidsmakers.”
Nieuwe grote verhaal
Als aanleiding voor de transitie die de landbouw nu doormaakt duikt te Riele in het verleden. “De chemische revolutie in Duitsland gaf ons kunstmest. Na de Tweede Wereldoorlog wordt de landbouw opnieuw ingericht. Na drie hongernoden zijn er middelen om het land opnieuw in te richten. Er moet een stabiel inkomen voor de boeren ontstaan en de productie moet worden verhoogd. Dat gebeurt door specialisatie. De landbouw wordt een economische motor en dit is het begin van intensivering, met Manshot als grote man hierachter. Andere functies raken ondergeschikt aan de landbouw en de brede dominantie van de landbouw zorgt voor onvrede. Wat eens in ieders belang was, is nu het belang van een steeds kleinere groep. De sector moet op zoek naar zijn nieuwe grote verhaal.”
“Ik denk dat de sleutel bij drie dingen ligt: Weerbare mensen, wendbare organisaties en vorderende netwerken. Je kent het nieuwe verhaal niet, dus je moet variëren, het liefst binnen een bedrijf. Er wordt iets opgebouwd, maar ook iets afgebouwd, je weet alleen niet wat. Zorg voor afbouw en opbouw binnen één bedrijf. Maar het meest belangrijk: ga het gesprek met elkaar aan!”
Wij reageren als verschillende personen heel anders op transitie. De een is pertinent tegen vernieuwing en voelt zich verraden, de ander is sterk voor en voelt zich eenzaam in deze positie. Sommigen persen het uiterste uit oude routines, anderen kunnen helpen oude routines te stoppen. En dan heb je de mensen die meerdere posities begrijpen. Alle karakters zijn nodig voor een transitie. Niemand heeft het vermogen om het oude systeem direct te vervangen door het nieuwe. In mijn ogen is de landbouw door een bepaald type mensen te lang tegengehouden. De echte dialoog is veel te laat aangegaan”, besluit te Riele.
Geitenmelkprijsvergelijking uitgevoerd door AgriMedia bv.
