‘Hygiëneconcept wordt standaard’

Bij rundvee, varkens en pluimvee werkt het HyCare-concept al jaren, en volgens Gijs Adriaans van The Schippers Group past het helemaal bij geiten. Sterker nog, hij verwacht dat werken volgens strikte hygiëneprotocollen in de geitenhouderij over een aantal jaren standaard zal zijn.

HyCare bestaat al vijftien jaar, en velen zullen het kennen van de varkens en kippen. Door het samenvoegen van het bruikbare uit de rundvee-, varkens- en pluimveevariant en het toevoegen van een aantal geitspecifieke onderdelen, heeft Gijs Adriaans van The Schippers Group nu een geitenvariant van de HyCare-werkwijze opgesteld. Het idee erachter is om zoveel als mogelijk kiemarm te werken. “Het ultieme doel is het antibioticagebruik naar beneden te brengen. Met de energie die dieren overhouden als ze niet ziek worden, kunnen ze groeien en produceren”, aldus Adriaans. Overigens streeft HyCare bij varkens en pluimvee naar kiemvrij, bij geiten is dat niet haalbaar door de vorm van huisvesting en gaat het om kiemarm.

Overal toepasbaar

Het concept wordt op dit moment bij twee geitenbedrijven uitgerold: Holland Goats van Harm-Jan Brouwer in Balkbrug en Geitenboerderij Makkum van Harm en Ankie van der Veen. Twee verschillende adressen, en daar is Adriaans blij mee. “HyCare moet overal toepasbaar zijn, iedereen die dat wil moet het kunnen worden.” Harm-Jan en Lianne Brouwer van Holland Goats hebben al veel aandacht voor hygiëne en looplijnen op het bedrijf, bij familie Van der Veen worden de dieren van jongs af aan kriskras over het bedrijf gehuisvest, iets wat in de loop der jaren en door uitbreiding zo gegroeid is. Brouwer van Holland Goats heeft duidelijke doelen voor HyCare: “Het antibioticagebruik en de uitval moet lager. Door de leefomgeving zo optimaal mogelijk te maken, willen we het overdragen van bacteriën en ziektes tot nul beperken, en alles wat de geit niet zelf meeneemt uitbannen.” Harm en Ankie willen zich er zeker van stellen dat ze er alles aan doen om infecties te voorkomen. Harm: “We willen de infectiedruk bij de dieren zo laag mogelijk houden. Omdat we met medewerkers werken, willen we met de hygiëneprotocollen duidelijk hebben hoe we in elke stal werken. En ook om nog kritischer op onszelf te zijn hierin.”De opzet van een bedrijf mag voor het laten slagen van het hygiëneconcept dus niets uitmaken. Het is de ondernemer die het HyCare maakt of niet, zegt Adriaans. “De ondernemer moet overtuigd zijn van het feit dat het helpt. Je moet snappen dat voorkomen, en dan bedoel ik niet preventief behandelen, beter is dan genezen. Hygiënisch werken voorkomt besmetting, ziekte, behandeling en daardoor neemt het antibioticagebruik af.”

Status

Heeft een geitenhouder alle vijf pijlers behaald, dan mag het HyCare-bordje worden opgehangen. Gijs Adriaans van The Schippers Group: “HyCare is een status. Als wij of de ondernemer denken dat het niet werkt, moeten we ook kunnen besluiten om er een punt achter te zetten. Het is niet alleen een werkwijze, maar ook een gedachtegang.” Daarom ook krijgen veehouders die een aantal pijlers opvolgen maar niet alle vijf, niet de status.

Vijf pijlers

Het concept houdt in het kort in dat de stal zo wordt ingericht dat de geiten zo min mogelijk in aanraking komen met kiemen. HyCare omvat vijf pijlers, er zit geen volgorde in. Voor alle vijf pijlers biedt Schippers, via een dochteronderneming of zelf, een of meerdere producten aan waar de geitenhouder gebruik van zou kunnen maken en daar dan een bedrag per dier per maand voor betaalt.

Schoon drinkwater. Dit is van belang voor het produceren van kwalitatief goede melk en voor de gezondheid van het dier.
Ongediertevrije stallen, zowel knaagdieren als ratten en muizen als insecten. Schippers raadt biologische vliegenbestrijding aan met behulp van sluipwespen en lijmvallen. Ter bestrijding van ratten en muizen kun je denken aan het planten van scherpe grassen, het aanleggen van schelpenpaden of kruidenborders met geur en smaak waar muizen niet van houden, het plaatsen van geurkokers met rooklucht of CO2-vallen.
Poriëndichte oppervlakten: het coaten van alle poreuze oppervlakken waar dieren, voer of mest mee in aanraking komen, dus voergangen, stalwanden en gangen.
Kiemarme leefomgeving. Door het reinigen en ontsmetten van alle oppervlakken protocolmatig toe te passen, wordt het een automatisme en altijd op dezelfde manier uitgevoerd. Schoon spuiten, inschuimen en ontsmetten is de enige manier die echt goed werkt, vindt Adriaans. “Als je een van die stappen weglaat, werkt het systeem niet. Alleen met water werken heeft vrij weinig effect. Alle ziektekiemen liggen onder een laagje van vetten en eiwitten. Deze breek je af door alles in te schuimen. Hierbij worden echter nog niet de bacteriën en virussen afgedood. Dit doe je door te ontsmetten.”
Optimale dierverzorging. Situaties of plekken waar een bedrijf de hygiëne en dierverzorging verder zou kunnen verbeteren, worden aangepakt. Denk bijvoorbeeld aan ondersteuning in de transitieperiode, het aanpakken van vocht in de pot en het monitoren van het klimaat in de stal.
Over de laatste pijler zegt Adriaans: “Dit is de lastigste, en hiervoor zijn we constant op zoek naar ontwikkelingen. Voor klimaatmonitoring bieden we sinds kort een systeem aan waarmee inzichtelijk is te maken dat je buiten streefwaardes meer behandelingen zult hebben. Verder gaan we onderzoek doen naar uiergezondheid en de inzet van dipmiddelen.”

Elke stal heeft een kleurzone en overalls, laarzen en materialen in die kleur.

Schoonmaken en ontsmetten volgens een vast protocol werkt het best.

Coach, certificaat en community

Schippers zorgt dat alle pijlers haalbaar zijn voor een bedrijf. “Als iets niet blijkt te werken, zorgen we voor een andere aanpak”, aldus Adriaans. Een zogenoemde HyCare-coach verzorgt de kwaliteitsbewaking. “Een keer per maand komt de coach om te beoordelen of het bedrijf op dezelfde voet doorgaat of dat er verbeteringen moeten worden aangebracht, en om door te spreken of er zaken spelen.” De coach neemt bijvoorbeeld watermonsters om de kwaliteit te beoordelen. Verder is er een HyCare-community met op dit moment zo’n 200 HyCare-ondernemers uit alle diergroepen. Zij kunnen workshops volgen en met elkaar sparren. Adriaans streeft ernaar om op den duur een HyCare geit-community op te zetten.

Noodzaak?

Adriaans zegt dat HyCare de standaard gaat worden in de sector, en ziet het zelfs als noodzakelijk voor de toekomst. “Met CAE- en CL-problemen leent de geitensector zich hiervoor. Ik ben ervan overtuigd dat volledig HyCare werken het binnenhalen en verspreiden van CL en CAE voorkomt. Ook vanuit wetgeving kunnen we straks niet meer boeren zoals we nu doen. Daarnaast is er een trend dat het cel- en kiemgetal van geitenmelk stijgt. De kwaliteit van melk luistert nauw, zeker omdat veel melk naar babyvoeding gaat, en eisen worden hoger.” Adriaans vindt dat HyCare-melk een meerwaardeproduct moet worden en is hierover met zuivelondernemers in gesprek

Harm-Jan Brouwer: ‘Minder uitval bij lammeren’

Holland Goats begon vorig jaar zomer met het toepassen van de verschillende onderdelen van HyCare: door de gehele stal kwam er coating, het drinkwater wordt ontdaan van bacteriën, het reinigen gebeurt volgens een vast protocol en het afgelopen lammerseizoen heeft het bedrijf met verschillend gekleurde laarzen en overalls in de verschillende afdelingen gewerkt. Verder hangen her en der in de stal kliklijsten met protocollen om aan te geven wat er daar aan hygiëne gebeurt. Harm-Jan Brouwer: “De uitval in de lammerperiode lag vorig jaar op 6 procent, dit seizoen zit het tot nu toe rond 1 procent. Dat is waarschijnlijk niet helemaal aan HyCare toe te schrijven, maar ik ben ervan overtuigd dat het helpt en wij gaan er zeker mee door. Je begint je meer bewust te worden van hygiëne als je hier mee bezig gaat en soms wordt het letterlijk zichtbaar. Zoals de gele klompen die we alleen dragen als we de hokken ingaan; je ziet toch dat er mest onder zit.”Brouwer denkt dat de sector een keer gedwongen zal worden om meer richting de strakke protocollen van bijvoorbeeld de varkenshouderij te gaan, met de complete integraties met fokbedrijven die biggen naar mesters brengen. “Een dergelijk concept hebben wij hier ook een beetje. En dan is een topniveau qua hygiëne nodig.”

Harm en Ankie van der Veen: ‘Hygiëne op hoofdlijnen’

Ze deden al andere overall, laarzen en handschoenen aan als ze bij de lammetjes kwamen, maar Harm en Ankie van der Veen merken dat zij en ook hun medewerkers door HyCare nog bewuster bezig zijn met hygiëne. Zo hangt er bij elke stal die je binnenstapt een bordje met de zone: blauw, groen, rood of geel. In die stal gebruik je dus laarzen, overalls en gereedschappen in die kleur. Harm vindt dat strikt hygiënisch werken bij melkvee lastiger is dan bijvoorbeeld varkens of kippen. “Je moet op een melkveebedrijf wel van de ene naar de andere stal, dat kun je niet voorkomen. En als een hok op punt van aflammeren staat, kun je niet bij elk lam dat geboren wordt eerst de juiste overall, laarzen en handschoenen aandoen. Het gaat ons er dus vooral om dat we op hoofdlijnen de hygiëneprotocollen toepassen, dat die voor alle medewerkers duidelijk zijn en dat we ons continu bewust zijn van de scheiding van oude en jonge dieren.”Harm en Ankie handelen in dieren. “Ik denk niet dat HyCare alles kan voorkomen. Je ziet nu ook volledig gesloten bedrijven die toch besmet blijken. Maar wij hebben nu wel de zekerheid dat we er alles aan doen om het te voorkomen.” Hij ervaart het ook als prettig dat de coach om de zoveel weken langs komt. “Hij herinnert je weer aan veel dingen, en je kunt even sparren.”