Verbetering lammeropfok begint bij feiten verzamelen

In beeld brengen hoe je ervoor staat is de eerste stap om het beste uit je bedrijf te halen. Dat betekent zicht hebben op wat er goed gaat, dus waar je vooral mee door moet gaan, en ontdekken waar verbeteringen mogelijk zijn. Op deze manier kun je groeien. Door bedrijfsoverzichten te ontwikkelen proberen de samenwerkende partijen in het project ‘Zorg voor jonge dieren’ melkgeitenhouders hierin te helpen.

Net als bij de andere diersectoren is er in de melkgeitenhouderij veel aandacht voor dierenwelzijn en sterfte bij jonge dieren. Platform Melkgeitenhouderij gaf daarom opdracht voor de publiek-private samenwerking (pps) ‘Zorg voor jonge dieren’, waarvan Royal GD en Wageningen Livestock Research de uitvoerende partijen zijn. Het doel van dit project is om een tool te ontwikkelen om bedrijfskengetallen rondom de lammeropfok in beeld te brengen en uit te zetten tegen een benchmark. Dit meerjarige project is gestart in 2021 en wordt naar verwachting in de eerste helft van 2024 afgerond.

Bedrijfsoverzicht lammeropfok

Met de tool krijgen geitenhouders inzicht via verschillende kengetallen. De tool maakt gebruik van I&R-data en de antibioticagegevens uit Medigeit. In eerste instantie wordt er gekeken naar de kwaliteit van de registratie in I&R. Dit is belangrijk om de data verder in het overzicht te kunnen interpreteren – met onbetrouwbare data kun je geen nuttige overzichten maken. Gelukkig heeft de verscherping van de registratie in I&R (in november 2020) al geleid tot betere registratie, wat ten goede komt aan de individuele bedrijfsoverzichten én aan de vergelijking met het Nederlands gemiddelde.

Na de kwaliteitscheck levert de tool een grafiek van het aantal geboortemeldingen per maand voor het rollend jaar. Met rollend jaar wordt bedoeld dat wanneer het overzicht bijvoorbeeld in april gedraaid is, de data weergegeven wordt vanaf april het jaar ervoor. Daarnaast wordt de niet-geoormerkte lammersterfte weergegeven in grafieken op maand- en kwartaalbasis (zie de grafieken). In I&R heet dit ‘Gemelde doodgeboortes’, maar omdat hier ook de lammeren onder vallen die kort na de geboorte zijn gestorven, is deze term niet helemaal volledig. Ook de lammersterfte in de eerste zeven dagen, in de tweede en derde levensweek, de vierde tot en met zevende levensweek en voor de achtste levensweek tot en met zes maanden verschijnen in grafieken per kwartaal.

Ook het antibioticagebruik staat in het overzicht, waarbij zowel de hoeveelheid als toepassing (luchtweg, diarree, gewrichtsontsteking of niet-gespecificeerd) wordt getoond voor lammeren jonger dan zestig dagen en lammeren ouder dan zestig dagen tot een jaar. Alle genoemde kengetallen staan op de laatste pagina van het overzicht in een overzichtstabel.

Vergelijking Nederlands gemiddelde

Het Nederlands gemiddelde wordt ook weergegeven in de meeste grafieken en in de overzichtstabel. De melkgeitenhouder kan zo de eigen data daarmee vergelijken. Het is dan wel belangrijk dat ook voor het Nederlands gemiddelde de data betrouwbaar zijn. Bereken je dan het Nederlands gemiddelde uit alle melkgeitenbedrijven, of alleen uit de bedrijven waarvan je zeker(der) weet dat zij hun I&R-registratie goed hebben uitgevoerd? Uit een sessie met geitenhouders blijkt dat zij hier verschillend over denken, en een besluit is hierover nog niet genomen.

Feedback op eigen bedrijfsoverzicht

Het is niet eenvoudig om een overzicht te maken en ‘zomaar’ lammersterfte te berekenen voor individuele melkgeitenhouders. Er moet met veel factoren rekening worden gehouden in de berekening. Je kunt niet eenvoudig sterfte berekenen voor leeftijdsgroepen door het aantal sterfgevallen ten opzichte van het aantal geboortes weer te geven in percentages. Denk aan bokjes die op jonge leeftijd afgevoerd worden: dieren die niet meer op het bedrijf zijn, kunnen ook niet op het bedrijf sterven. Daarnaast moet het overzicht duidelijk en nuttig zijn voor de gebruiker. Eind 2022 is het projectteam op zoek gegaan naar deelnemers die hierbij willen helpen en om feedback te geven op de overzichten.

Met 31 deelnemende melkgeitenhouders kon deze fase van het project starten. In eerste instantie konden de deelnemers via een online vragenformulier feedback geven op hun persoonlijke bedrijfsoverzicht. Dit leverde veel input op en we zijn dankbaar voor de moeite die de deelnemers hiervoor hebben genomen. Het werd wel duidelijk dat er niet altijd consensus is. Zo werd er onder andere gevraagd of de houders liever grafieken zien met het label ‘sterfte’ of grafieken met ‘succesvolle opfok’, wat in essentie dezelfde informatie geeft. Hierover bleken de meningen sterk verdeeld – beide suggesties kregen evenveel stemmen.

Ook interactieve feedback

In september 2023 organiseerde het projectteam twee interactieve, digitale bijeenkomsten voor de deelnemers. Hierbij werd het bedrijfsoverzicht toegelicht en was er gelegenheid tot discussie. Dit gaf veel informatie waar het projectteam mee kan werken. Zo kwam het team erachter hoe de overzichten voor bedrijven met een opfoklocatie verbeterd kunnen worden. In eerste instantie werden de kengetallen berekend per bedrijf en opfoklocatie, en daarna samengevoegd. Het is echter beter om eerst de data van bedrijf en opfoklocatie samen te voegen en dan pas de kengetallen te berekenen. Het lijkt bijna hetzelfde, maar geeft wel degelijk een verschil in uitkomst.

Eveneens ontstond het vermoeden dat in het aanmeldingsproces van geboortes afwijkingen bestaan. Het projectteam gaat dit nader onderzoeken. Daarnaast gaf de feedback van geitenhouders inzicht in de verschillende aflampatronen. De afwijking van een natuurlijk patroon was in eerste instantie één van de kwaliteitsparameters. Echter door het steeds vaker toepassen van KI, wordt het realistisch dat hier een afwijking gevonden wordt. Het team heroverweegt nu of deze parameter voor het berekenen van de kwaliteit in de tool blijft staan.Tot slot reageerden geitenhouders positief op het voorstel om niet alleen trendlijnen van het Nederlands gemiddelde te laten zien in de grafieken, maar ook die van de betreffende houder zelf. Dit zal aangepast worden.De deelnemers hebben het projectteam waardevolle inzichten gegeven waarmee zij de bedrijfsoverzichten kunnen verbeteren. Op hun beurt hopen de samenwerkende partijen in deze pps de houders uiteindelijk meer inzicht te kunnen geven in hun lammeropfok, zodat dit hun handvatten biedt naar verbetering.