In het rantsoen van melkgeiten is water een essentieel maar soms onderbelicht bestanddeel. Dat is zonde, want geitenmelk bestaat voor zo’n 87 procent uit water. Wat is belangrijk bij het voorzien van drinkwater? En hoe kan het dat de geiten soms minder water opnemen? Twee experts beantwoorden deze vragen.
Maarten Fokker is werkzaam als dierenarts landbouwhuisdieren bij De Klomp Dierenartsen. Zijn visie op drinkwater: “Wees je ervan bewust dat geiten voor circa 60 procent uit water bestaan en dat drinkwater dus een enorm effect heeft op het welbevinden van je dieren en daarmee ook hun productiviteit, groei, ontwikkeling en vruchtbaarheid.”
4 tot 14 liter per dag
“Het grootste deel van de wateropname vindt plaats na het voeren. Uit een experiment blijkt dat een geit onder normale omstandigheden in de eerste 3 uur na het voeren 3,2 liter water drinkt”, aldus Fokker. Wateropname hangt samen met het voer- en tijdmanagement. “Als je het voer vaker aanschuift, drinken geiten ook vaker dan als je twee keer per dag voert.”
Een geit drinkt drie tot vijf keer per dag een paar liter, voornamelijk na het melken en het vreten. Per drinkmoment drinkt ze meestal één tot twee minuten, met uitschieters tot wel vier minuten. In totaal drinkt een melkgeit tussen de 4 en 14 liter water per dag. Fokker legt uit hoe de drinkwaterbehoefte van een geit verandert: “Die bereikt zijn hoogtepunt op ongeveer tien weken lactatie. Op dat punt neemt een geit ongeveer 50 procent extra water op, boven op de normale wateropname.”
De juiste drinkbak
In melkgeitenstallen zijn twee typen drinkbakken gangbaar: een zelfdrinker met staafventiel en een grote drinkbak met een vaste waterstand. Beide hebben voor- en nadelen, weet drinkwaterexpert Theo van der Aalst van Suevia. Hij opende in 2018 het ‘Kenniscentrum voor water in de agrarische sector’, waar hij kennis deelt met onder meer veehouders, watermaatschappijen, dealers en scholen.
Een zelfdrinker bevat een staafventiel en een laagje lokwater. “Dit type drinkbak heeft als voordeel dat het water verser blijft”, legt Van der Aalst uit. “Zodra de geit op het ventiel drukt met haar neus, stroomt er vers water in de bak. Enige vervuiling zoals voerresten of speeksel wordt direct door de geit opgedronken.” Het nadeel van een individuele drinkbak is dat hij maar één geit per keer kan voorzien van drinkwater. “Dit kan leiden tot drukte bij de eerste drinkbak vanaf de melkstal of de voerplek, waardoor mogelijk de melkgeiten minder water opnemen”, voegt Van der Aalst toe.
Een drinkbak met een vaste waterstand biedt plek aan meerdere geiten tegelijk, afhankelijk van de grootte van de bak, die in lengte meestal varieert tussen 0,75 en 2 meter. Een grote bak geeft minder kans op wachtende geiten bij de drinkbak op de piekmomenten. Nadeel is dat het water in een grote drinkbak lastiger is schoon te houden. Van der Aalst: “Het water dat in de bak blijft staan wordt besmet door vuil in de stal en van de melkgeiten. Andere melkgeiten kunnen de vervuiling opdrinken of door de stal verspreiden. De vaste laag water in de bak leidt tot ontwikkeling van biofilm, wat ten koste gaat van de versheid en smakelijkheid van het water.”
File bij de drinkbak
Drukte bij de drinkbak is niet alleen op te lossen door een grotere drinkbak. De juiste hoeveelheid drinkbakken bevordert ook de optimale wateropname. Van der Aalst: “Staan er regelmatig geiten te wachten rondom de drinkbakken? Of blijven sommige drinkbakken ongebruikt? Dat is een teken dat er te weinig of juist te veel drinkbakken in de stal zijn.” Te veel drinkbakken lijkt misschien onschadelijk, maar in ongebruikte drinkbakken groeit biofilm en kunnen ziektekiemen zich makkelijk vermeerderen. Een goede richtlijn is één kleine drinkbak met staafventiel per 35 geiten en één grote per 50 geiten.
Fokker: “De geiten moeten kunnen drinken als de potstal net is uitgemest, maar moeten niet in de drinkbak kunnen poepen als de pot bijna wordt uitgemest. In een potstal staat een drinkbak bij voorkeur dan ook op een hoogte van 60 cm, maar in de praktijk zien we ook 80 cm. Gebruik eventueel een starand of blok zodat de geiten hier met hun voorpoten op kunnen staan.”De twee experts benadrukken dat de drinkbakken in korte looplijnen van melkstal en de voerplek geplaatst moeten worden. “Het Geitenkompas geeft aan dat de afstand tot een drinkbak maximaal 10 meter mag bedragen”, zegt Fokker. Van der Aalst raadt aan om drinkbakken niet in doodlopende stukken te plaatsen. “Vanwege de hiërarchie tussen de geiten kan dit zorgen voor onrust in de stal waardoor de geiten minder gaan drinken.”
Schoon water is smakelijk water
Schoon en smakelijk water is essentieel voor een goede wateropname. Leidingwater is volgens Van der Aalst het meest geschikt voor melkgeiten. Het goed schoonhouden van de bak zorgt voor smakelijk water. Fokker ziet dat smakelijkheid een grote rol speelt bij de wateropname door geiten: “Voor de geit is de smakelijkheid belangrijker dan de hoeveelheid die per slok kan worden opgenomen.” Zijn advies: reinig de drinkbak dagelijks. Van der Aalst vertelt hoe dit het beste gedaan wordt: “Maak de bak schoon met een harde borstel of spons. Zorg hierbij dat je de biofilm van de wanden van de bak af wast.” Van der Aalst raadt aan om het water twee keer per jaar te testen. Schep dan water uit de drinkbak en neem het niet uit de kraan. Hierdoor krijg je een realistisch beeld van de bacteriën en de smakelijkheid van het water.
Het is volgens Van der Aalst eenvoudig om zelf de waterkwaliteit te testen: “Schep water uit de drinkbak en laat het even staan om bezinksel te laten zakken. Beoordeel vervolgens de kleur en helderheid van het water. Is het water rood van kleur? Dan zit er veel ijzer in. Dit is niet smakelijk voor de geiten. Ruik ook aan het water; ruikt het fris of heeft het een afwijkende geur? Dit zijn allemaal tekenen van onsmakelijk of zelfs ongezond water.”
Watertoevoer: ga voor groot
Een geit kan ongeveer 1,5 liter water per minuut opnemen. Als meerdere geiten tegelijk drinken uit een grote bak kan het voorkomen dat het water niet snel genoeg wordt aangevuld. “Zowel de waterdruk als de watercapaciteit is hierbij van belang”, zegt Van der Aalst. Ook bij een kleine drinkbak stroomt soms niet voldoende water de bak in terwijl de geit drinkt. Het advies is dan ook om de watertoevoer altijd zo groot mogelijk te draaien.
Schok van het water
“Door water stroomt lichte elektriciteit. Geiten zijn hier een heel stuk gevoeliger voor dan mensen. Een mens neemt elektrische spanning waar bij 42 volt, terwijl een geit dit al voelt bij 3 volt. Twijfelen geiten voordat ze gaan drinken, dan kan dat komen doordat ze anticiperen op een schokje”, vertelt Theo van der Aalst van Suevia.
Er zijn een paar soorten elektriciteit: statische elektriciteit is het belangrijkst bij melkgeiten. Van der Aalst: “Een waterleiding is bijna altijd van kunststof en dit geleidt geen stroom. De wrijving van het water dat door de leiding beweegt creëert statische elektriciteit. De stroom wordt niet afgevoerd maar kan worden opgevangen in de drinkbak. Het kan voorkomen dat de geit een snellere aarding maakt met de grond en daardoor een schokje krijgt.” Met een multimeter kun je stroom meten. Hiervoor moet de multimeter de rand van de drinkbak raken. Bij een goede, gelijkmatige aarding rondom de drinkbak is de spanning 0.
Warm water
“Onderzoek toont aan dat geiten een voorkeur hebben voor drinkwater van ongeveer 35 graden”, vertelt dierenarts Maarten Fokker. “De temperatuur in ons land komt daar niet vaak boven, dus het water verwarmen is over het algemeen belangrijker dan koelen.” Een groot nadeel van warmer water is dat biologische verontreiniging vooral ontstaat bij watertemperaturen van boven de 20 graden.
“In een periode van hitte is het een optie om water te koelen, om overdrinken te voorkomen en de geiten verkoeling te bieden.”
In de winter kan het voorkomen dat het water bevriest, waardoor de geiten minder water kunnen opnemen. “Vorst komt sneller voor in een grotere drinkbak dan in een zelfdrinker. Een warmte-element kan een drinkbak vorstvrij houden”, adviseert drinkwaterspecialist Theo Van der Aalst.
Geitenmelkprijsvergelijking uitgevoerd door AgriMedia bv.
