Half mei vond de jaarlijkse Aquitanima Goat tour plaats in de regio rond Poitiers in Frankrijk, het gebied waar met 363.529 (cijfers 2023) geiten de meeste Franse geiten gehouden worden. De genetica lijkt in Frankrijk snel te stijgen, maar het aantal geitenhouders daalt.
In nagenoeg elke Franse regio daalt het aantal geitenhouders, maar in de regio Aquitanima daalde het aantal geiten ten opzichte van 2022 met maar liefst zo’n 6 procent. Reden is dat steeds minder jongeren willen kiezen voor een leven als geitenboer. Er is tegenwoordig vraag naar buitenlandse geïnteresseerde geitenhouders om onder gunstige voorwaarden een bedrijf in Frankrijk te starten of over te nemen om de kaasproductie in bepaalde regio’s op peil te kunnen houden. De vraag hiernaar en afzet in Frankrijk blijft goed. Aan de geitentour deden ruim twintig bezoekers mee uit diverse landen zoals Nederland, Italië, Nigeria, België en zelfs Canada. De tour begon met een bezoek aan Jerome Clochard van Elevage Clochard die naast het melken van 1.000 geiten met een gemiddelde productie van 1.250 kg melk per geit per jaar, tevens jaarlijks 5.000 tot 6.000 geitlammeren betrekt van 50 vaste leveranciers uit de regio. Bij het bedrijf hoort 54 hectare gras, 44 hectare gewassen (tarwe, zonnebloemen, sorghum) en 12 hectare bos. De lammeren worden opgefokt voor binnenlandse afzet (een derde) en export (twee derde). De exportstal is recent gebouwd en was deels gevuld met gespeende geit- en boklammeren van de rassen Saanen en Frans Alpine. Eigenlijk de enige twee in Frankrijk gehouden melkrassen, die raszuiver worden gehouden vanwege de vraag naar raszuivere, stamboek geregistreerde dieren. Clochard vertelde over de Franse manier van geitenhouden, die op een aantal vlakken wezenlijk verschilt van de Nederlandse manier. Een mooi voorbeeld is de tegengestelde reacties op melkprijsfluctuaties. Bij stijgende prijzen gaan de Franse geitenhouders minder geiten melken, zodat hun inkomen op peil blijft terwijl er minder arbeid nodig is en dus meer vrije tijd overblijft.
Duurmelken nog te ontdekken
Het tweede bedrijf dat we bezochten, Scea Le Chene Blanc, melkt 1.050 Franse Saanengeiten met een gemiddelde productie van 1.320 kg melk per geit per jaar en beschikt over 55 hectare gras, 30 hectare granen en 10 hectare zonnebloemen. De geiten lammeren elk jaar af en overtollige geitlammeren worden verkocht aan Jerome Clochard. Hoewel de eigenaar zich ervan bewust is dat duurmelken economisch rendabeler is, kiest hij er toch voor alle geiten jaarlijks aan te dekken. Argument was wederom typisch Frans: er werken veel mensen uit de regio op het bedrijf en hij wil deze werkgelegenheid graag blijven bieden. De geiten op het bedrijf waren flink aan de maat en oogden hoogproductief, maar de uiers waren gemiddeld wel wat ruim/los en geregeld met grove spenen. Overigens heeft dat de aandacht van de Franse ki-organisatie Capgènes dat sinds een aantal jaren het exterieur en met name de uieronderdelen scoort van de dochters van de ki-bokken en hiervoor een exterieurfokwaarde (IMC) heeft ontwikkeld.
Het laatste bedrijf dat deze dag bezocht werd was Scea Les Hameaux, met 800 Franse Alpine geiten die een jaarproductie behalen van 1.200 kg per geit. Het bedrijf is fanatiek met insemineren en fokkerij en jaarlijks selecteert Capgènes er zo’n twintig bokmoeders voor de ki. De hieruit geboren jonge bokjes worden eerst DNA getest op hun fokwaarden en alleen de hoogste worden na het spenen aangevoerd op het ki-station. Hiermee versnellen de Fransen hun productievooruitgang, aldus Olivier Danel, fokkerijspecialist en adviseur van Capgènes en exportcoöperatie Synetics, en die zelf ook een bedrijf met Franse Alpines runt. Overigens bestaat twee derde deel van de Franse geitenveestapel tegenwoordig uit Alpines en een derde deel uit Saanen – in het verleden was deze verhouding andersom, maar de Alpines hebben flink aan populariteit gewonnen. Scea Les Hameaux blijkt ook weer over veel grond te beschikken: 95 hectare gras en 130 hectare gewassen. De geiten worden gevoerd met een voerrobot die de grondstoffen uit een voerkeuken haalt. De stal vol productieve slanke bruine Franse Alpine-geiten was een bijzonder fraai plaatje om te zien. Sterk punt van het ras zijn de gehalten, die zo 0,3 tot 0,4 procent hoger liggen dan de Franse Saanen en daarmee voor de kaasproductie ook interessanter zijn. Ook blijven ze slank en hebben weinig last van vervetten – een gunstige eigenschap voor duurmelken, al moeten ze dat in Frankrijk nog echt ontdekken.
Veel ki
De jongere Franse geitenhouders zijn zich daar al meer bewust van, merken we de volgende ochtend bij GAEC du Maras. Een kleine geitenhouderij met 160 geiten, 46 hectare grasland, 23 hectare tarwe en 14 hectare zonnebloemen die alle melk zelf verwerkt en onder nagenoeg biologische omstandigheden (naast hooi 1 kg krachtvoer per geit per dag) toch 1.150 kg melk per geit per jaar weet te produceren. Terwijl op de vorige bedrijven nog maar 17 procent van de geiten een langere lactatie (meer dan 450 dagen) maakt, melkt deze jonge geitenhouder al 50 procent van zijn geiten door. Hij kiest voor één korte aflamperiode per jaar vanuit arbeidstechnisch oogpunt, en geiten die niet dragend worden, worden de rest van hun leven duurgemolken.
De Fransen hebben een voorkeur voor kunstmatige inseminatie boven natuurlijke dekking. Dat horen we ’s middags tijdens het bezoek aan de Franse ki Capgènes: 70.000 inseminaties per jaar, en alleen maar diepvriessperma, waarbij vergelijkbare resultaten worden behaald als in Nederland met vers sperma. Reden om alleen diepvriessperma aan te bieden is deels vanuit een coöperatieve gedachte: alle geitenhouders in heel Frankrijk kunnen zo over dezelfde kwaliteit sperma beschikken. Daarnaast is de kans op ziekteoverdracht met diepvriessperma aanzienlijk kleiner dan met vers sperma. In Frankrijk komen CAE en CL veelvuldig voor, wat de Fransen accepteren en proberen te beheersen in plaats van uitroeien. Voor Capgènes betekent dat extra zorgvuldigheid met de aanvoer van de jonge bokjes die, net als hun moeders, vooraf uitgebreid worden getest. Daarnaast worden alle bokken op het ki-station elke drie maanden getest. Tot op heden is er in het Franse sperma dat in Nederland is getest dan ook nog nooit iets aangetoond. Een bedrijf in Nederland dat erg succesvol is geweest met het inzetten van de Franse genetica is Jannekes Hoeve van de vorig jaar overleden Rinie Raymakers. De ‘JH-fokkerij’ heeft via bokken bij Geiten KI Nederland (GKN) en bokken verspreid voor natuurlijke dekking, een belangrijk stempel gedrukt op de Nederlandse geitenpopulatie (zie ook Geitenhouderij 6, 2023).
Selectie op basis van DNA
Capgènes zet sinds een aantal jaren volop in op ‘genomics’: selectie op basis van DNA-onderzoek, het fokken op Alpha S1 Caseïne voor hoger eiwit in de melk en dus hogere kaasopbrengst, en op scrapie-resistentie. Veel Franse Alpines blijken overigens net als de Toggenburgers in Nederland over het scrapie-resistente gen te beschikken. Op dit moment heeft de ki-organisatie 29 homozygote of heterozygote bokken met scrapie-resistentie beschikbaar. Ze hebben dan ook een grote populatie om uit te selecteren: van de 1 miljoen geiten op 6.000 bedrijven zijn er maar liefst 400.000 in de melkcontrole die 400 gen-getypeerde bokken leveren. Hiervan blijven er 130 over na selectie op groei en gezondheid waarvan er jaarlijks 90 worden ingezet die de hoogste genoomfokwaarden hebben. In de nabije toekomst komt er ook gesekst sperma beschikbaar, testen hiermee lopen sinds 2022.
Met de productiepotentie lijkt het in Frankrijk de komende jaren goed te komen. Wel is het de vraag of de verwachte snelle genetische stijging kan compenseren voor het afnemende aantal melkgeitenhouders. En met de Franse manier van werken zou een productiestijging per geit ook wel eens kunnen leiden tot minder geiten per bedrijf om zo weer meer tijd over te houden voor een Frans wijntje en stukje stokbrood op zijn tijd!
Tekst: Goffe de Boer, dealer Synetics in Nederland
Geitenmelkprijsvergelijking uitgevoerd door AgriMedia bv.
