Hoornloos fokken: een uitdaging

Er dreigt een verbod op het onthoornen van geiten. Hoornloos fokken kan een oplossing zijn, maar die weg biedt vooralsnog geen zekerheid.

De Wet dieren bevat een verbod op het onthoornen van geiten. Vooralsnog geldt dit verbod voor hobbygeitenfokkers en is de beroepsmatige houderij uitgezonderd. Intussen weigeren steeds meer dierenartsen om geitenlammeren te onthoornen. Een mogelijk verbod op onthoornen was twee jaar geleden de aanleiding voor Wageningen University & Research om een onderzoek op te zetten over het opsporen van hoornloze geiten en bokken waarbij de genetische aanleg voor hoornloosheid niet samenhangt met intersekse (kwenen). Helaas wees de overheid de financieringsaanvraag van de WUR af, zodat onderzoek uitblijft naar raszuiver hoornloos fokken zonder risico op geslachtelijke afwijkingen (kwenen) bij vooral de vrouwelijke dieren.

Kans op kwenen

Bij alle Europese geitenrassen is de kans groot op kwenen bij de fokzuiver hoornloze dieren. Een kween is een geit die uiterlijk lijkt op een vrouwelijk dier, maar die door afwijkingen aan de uitwendige en inwendige geslachtsdelen onvruchtbaar is. Meestal te herkennen aan een knobbeltje onder aan de vulva en kleine onderontwikkelde spenen. De afwijking komt voor bij zo’n 30 tot 50 procent van de nakomelingen uit een paring van een fokzuiver ongehoornde bok met een fokzuiver ongehoornde geit. Wordt echter de fokzuiver ongehoornde geit gepaard met een gehoornde bok dan is er geen risico meer op kwenen. Dit geldt ook als de geit gehoornd en de bok fokzuiver ongehoornd is.

Hoornknobbel als indicator

Niet alle ongehoornde dieren zijn fokzuiver ongehoornd. Een groot deel van de ongehoornde dieren is fok-onzuiver ongehoornd. De kunst is om te herkennen of het dier fokzuiver of fok-onzuiver ongehoornd is. De hoornknobbel is hiervoor een goede indicator. Bij fok-onzuiver hoornloze geiten is de hoornknobbel goed ontwikkeld en zit de huid daar strak overheen. Bij fokzuiver ongehoornde geiten is de hoornknobbel minder ontwikkeld en zit de huid los op de hoornknobbel. In de tabel een poging om aan te geven wat theoretisch te verwachten is bij een bepaalde paring.

Uit de tabel blijkt wat veel geitenhouders ook al weten: het fokken van ongehoornde geiten is niet eenvoudig. Zonder noodzaak zullen maar weinig fokkers hier dan ook mee bezig zijn. Of dit zo blijft is met de nieuwe wet in gedachten de vraag.

Nubisch is anders

Er zijn aanwijzingen dat voor het Nubische ras de situatie anders is. Uit een Amerikaans onderzoek blijkt dat zowel in de gehoornde als de ongehoornde fokkerij bij ongeveer 7 procent van de nakomelingen afwijkingen werden geconstateerd aan het geslachtsapparaat. Bij Nubische dieren zou dus geen verschil bestaan tussen ongehoornde en gehoornde dieren. Dan is het goed mogelijk dat de genetische combinatie van hoornloos en interseks (kwenen) niet bestaat bij de Nubische dieren. Hopelijk is dit vermoeden aanleiding voor nader onderzoek.