Wat zijn de zichtbare verliezen als gevolg van mastitis?

Er wordt gezegd dat mastitis de duurste ziekte is op een melkgeitenbedrijf. Maar zijn we ons er wel voldoende van bewust dat mastitis naast impact op winstgevendheid, ook een grote invloed heeft op het welzijn van dieren en onszelf? Een goede uiergezondheid bij melkgeiten is de basis van een optimale melkproductie, hogere winstgevendheid en meer werkplezier. Wat zijn de zichtbare verliezen als gevolg van mastitis en welke maatregelen moeten genomen worden om de ziekte te beheersen?

Hoge productieverliezen

Mastitis uit zich in twee vormen; de subklinische mastitis waar er sprake is van een infectie zonder zichtbare tekenen en de klinische mastitis met tekenen van ontsteking. De grootste verliezen worden veroorzaakt door klinische mastitis. Bij geiten komt dit type meestal voor tijdens de eerste drie maanden van de lactatie en in veel gevallen is het acuut. Klinische mastitis leidt tot hoge productieverliezen (meer dan 70%) en omdat deze vorm zelden te behandelen is, resulteert het uiteindelijk in dood of slacht van het dier.

Subklinische mastitis komt echter veel vaker voor en de impact hiervan dient niet genegeerd te worden. In geval van subklinisch mastitis zijn de belangrijkste gevolgen daling van de productie, die gemiddeld met 13% daalt (Martí de Olives et al.)

Somatische celgetallen in melk geven ons een idee van de productieverliezen als gevolg van mastitis. In het geval van geiten laat de curve in de grafiek in figuur 1 en tabel 1 (Pleguezuelos at al.) zien dat de productie met meer dan 11% daalt bij geiten met 1 miljoen cellen, met bijna 20% bij geiten met 2 miljoen en met 3 miljoen cellen met 24%.

Tabel 1. Schatting van de productieverliezen bij geiten volgens het somatische aantal cellen.

Slechte melkkwaliteit en samenstelling

Lagere productie van subklinisch besmette dieren betekent dat geiten eerder dan verwacht moeten worden vervangen dan gepland, het vervangingspercentage zal hierdoor toenemen. Bovendien leidt de besmetting tot een slechtere melkkwaliteit met een hoge somatisch celgetal, een groter kiemgetal en een onbalans in samenstelling van het eiwit- en vetgehalte (Leitner et al.). Dit resulteert in een lagere melkopbrengst en een direct gevolg op pasgeboren lammeren. Lammeren uit geïnfecteerde moedergeiten laten een verminderde groei zien. (Moroni et al.)

Grote economisch impact

De vervanging van alle dieren met afwijkingen is een van de hoogste kostenpost van mastitis. Daarnaast dragen arbeidskosten, behandelingskosten die soms nodig zijn en het weggooien van melk in geval van behandeling allemaal bij aan de totale verliezen die door deze ziekte worden veroorzaakt.

De kosten van klinische mastitis bij melkgeiten bedragen meer dan € 300,- per geval, terwijl een geval van subklinische mastitis ongeveer € 80,- bedraagt. De kosten voor een melkgeitenbedrijf bedragen gemiddeld € 50,- per dier. Het is daarom van essentieel belang een mastitiscontroleprogramma uit te voeren dat beheersmaatregelen combineert met preventie.

Preventieve maatregelen

Een goede uiergezondheid gaat samen met een optimale weerstand. Ondersteunen van het immuunsysteem zorgt voor een verminderde kans van infectie. Het preventief voorkomen van overdracht tijdens melken en goede hygiëne in de stal zijn daarbij van essentieel belang. Aandachtspunten bij een goede mastitiscontroleprogramma zijn het melken van jonge dieren eerst, het gebruik van dipmiddel na het melken, het gebruik van handschoenen tijdens het melken en het laten controleren van de instellingen (vacuüm en pulsatie) van de melkmachine door een natte meting. Door 1 keer per maand de geiten voor te stralen bij het melken kunnen afwijkingen in de melk ontdekt worden en de geiten vervolgens worden ingedeeld in een hoog celgetal groep en/of de melk bacteriologisch worden onderzocht. Dieren met een aangetoonde infectie veroorzaakt door Staphylococcus aureus en/of een chronisch hoog celgetal (>2 miljoen cellen/ml) kunnen het beste zo snel mogelijk worden afgevoerd om verdere verspreiding te voorkomen.

Referenties

Martí de Olives et al. Quantification of milk yield and composition changes as affected by subclinical mastitis during the current lactation in sheep, October 14 2013 J. Dairy Sci. 96 :7698–7708

PLEGUEZUELOS J. et al. Variation in Milk Yield, Contents and Incomes According to Somatic Cell Count in a Large Dairy Goat Population. J. Adv Dairy Res. 2015, 3:3

Leitner et al. Changes in Milk Composition as Affected by Subclinical Mastitis in Sheep. J. Dairy Sci. 87:46–52 © American Dairy Science Association, 200

MORONI P. et al., Risk factors for intramammary infections and relationship with somatic celcount in Italian dairy goats. Prev. Vet Med 2005 Jul 12:69(3-4):163-73